ՏՏ-ի, տպագիր մամուլի ու ռեֆլեքսիայի մասին

Տեխնոլոգիաների մասին կարդալ միշտ էլ սիրել եմ, ոչ միայն տեղեկատվական, այն դրանց մի մասն է միայն, չափազանց հետաքրքրի, հեռանկարային, գոնե առաջիկա տասնամյակում զարգացման դեռևս մեծ ներուժով ու մեկ կարևոր առավելությամաբ. ոչ մեծ մասնագիտական նախապատրաստվածությամբ, սակայն մեծ ցանկությամբ կարելի է ինչ որ սահմանի հասնել, որը թույլ է տալիս հետևել ոլորտի զարգացման ընդհանուր միտումներին ու գլուխ հանել դրանցից։ Սրա հետ մեկտեղ, ՏՏ ոլորտին, ավելի շուտ մեր, հայաստանյան ՏՏ ոլորտին մեկ բան է պակասում, այն հետաքրքրված չէ, ավելի շուտ իր «մակարդակից» ցածր է համարում ուշադրություն դարձնել դեպի հումանիտար միտքը, հումանիտար գիտելիքը։ Ապրում ու «զարգանում» է ինքն իրենով, հպարտ իր ստեղծած ամպային միջավայրում ու KDWin-ով։ Հուսամ կգա ժամանակ, որ կհասկանան որ այսօրվա ՏՏ-ն իրականում ոչնչով չի տարբերվում, պատմականության սկզբունքի պահպանման դեպքում, իհարկե, ասենք անիվի, ուղտի թամբի հայտնագործման տեխնոլոգիաներից, կամ տպագրության տեխնոլոգիայից (ժամանակի գլոբալ հետևանքներով). այն գործիք է, որը որոշակի առավելություններ է ապահովում գոյություն ունեցողների համեմատ։ Ես երբեք, ոչ մի քննարկման ժամանակ հայկական ՏՏ ոչ մի ընկերությունում հարցադրման նման տեսակետ չեմ տեսել։ Ինչ որ անկապ համաշխարհային միտումներից են խոսում։
Իհարկե, բացառություններ էլ կան, ես երկուսը ճանաչում եմ, որոնցից մեկը բավականին հաջողակ է, որովհետև ՏՏ-ն որպես գործիք օգտագործում է հումանիտար գիտելիքը, բովանդակությունը ներկայացնելու համար («ՏՏ և կրթություն» հիմնադրամ), մյուսն էլ աշխատում է բովանդակությունը տեխնոլոգիզացնելու ուղղությամբ (Translator.am)։ Վերջիններիս պակասում են հումանիտար գիտելիք կրող երիտասարդները, տտ-ականների պակաս նրանց գրասենյակում չկար։
Սա պրեսուբպոզիցիոն մասն էր նրա, ինչի մասին ուզում էի գրել։
Անվիճելի է, որ հայաստանյան իրականության վերջին տարիների ընթացքում կտրուկ աճել է հետաքրքրությունը դեպի ինտերնետային նախագծերը։ Դրանք առայժմ նորարական չեն, իրենց հետ նոր գաղափարներ չեն բերում, իրագործման տեխնոլոգիաների առումով հետ են, նեղ ու սահմանափակ հնարավորություններով, շահագործում են, այն էլ մակերեսային, արդեն գոյություն ունեցող մտքերը, հիմնականում արևմուտքից եկող ազդակները։ Պնդումները կարող եմ հիմնավորել ցանկացած մեկին, ոլորտին հետևում եմ նվազագույն երկու տարի, բայց դրա մասին չէ, որ ուզում եմ գրել։ Իսկ գրել ուզում եմ ինտերնետում տպագիր մամուլի ներկայացվածության մասին։
Վերջին շրջանում շատ են, կրկին արևմուտքում, խոսում տպագիր մամուլի բիզնեսն ինտերնետ տեղափոխելու կամ նվազագույնը, շեշտադրումները փոխելու մասին՝ տպագրից հօգուտ առցանցայինի։ Ամենաթարմը օրինակը gzt.ru-ն է, էլ ավելի հետևողական քաղաքականությունը՝ Մերդոքի News Corp.-ինը։ Առաջինը հրաժարվում է տպագրությունից, երկրորդը համադրում է տպագրությունն ու առցանցային բիզնեսը, բայց առցանցային բիզնեսը փողի վերածելու չափազանց ճկուն քայլեր ձեռնարկում, սկսած առանձին հոդվածների վաճառքից, մինչև արխիվի վաճառք, կամ էլեկտրոնային բաժանորդագրություն։
Մեր մոտ էլ խոսակցություններ կան, բայց դրանք չափազանց կարևոր մեկ առանձնահատկություն ունեն. դրանք կրկնակի ռեֆլեքսիային են, այսինքն արտացոլում կամ հակազդակ են ոչ թե իրականությունը, այլ արտացոլանքի արտացոլանք են, արտացոլում են ուրիշ իրականության արտացոլանքը ։ Սա էլ պայմանավորում է, որ հայաստանյան խոսակցությունները զուտ խոսակցություններ են մնում։ Կրկնակի ռեֆլեքիսան սովորաբար մեզ մոտ հաղթահարվում է «տեղայնացման մասին անհրաժեշտության» թեզով։ Ասենք, գրում ենք կրթության զարգացման ռազմավարություն (տեղյակ եմ դրա համար եմ օրինակը բերում)։ Վերցվում են դրսից եկող ազդակները (Բոլոնիա, թեև այստեղ մի փոքր բարդ է, բայց դրանից բուն էությունը չի փոխվում), հետո վերցվում են դրսի իրականությունն արտացոլող դրսի ազդակների համար գրված ուղեցույցները, վերակոդավորվում (չեմ գրում թարգմանվում, չնայած երբեմն թարգմանվում են) հայերեն ու այս կամ այն կերպ փորձվում է դրա մեջ խցկել հայաստանյան իրականությունից հատվածներ, ոչ ամբողջ իրականությունը, այլ միայն հատվածներ։ Այստեղ իմ Ուսուցիչը խոսում էր «ավանդույթի հատվածության» մասին, դրա մասին առիթ կունենամ գրելու։
Արդյունքը երկակի է. կամ հայագերակայության մասին պնդումներ (հայերը խելացի են, հայերը տաղանդ են, տաղանդը գալիս է գեներով, ազգային գենոֆոնդի մեջ է, հետո դրան ապրիլի 24-ին աղբալյանական ջահեր են հաջորդում, ծայրահեղ արիներ կամ նույնքան ծայրահեղ լուսավորչականներ - մի քիչ ֆաշիզմ է հիշեցնում), կամ էլ ոչ անհիմն ընկճվածության տրամադրություններ, թե «երկիրը երկիր չէ կամ չի էլ դառնա»։
Հիմա կհարցնեք ինչ կապ ունի այս ամենը հայաստանյան տպագիր մամուլի ու տպագիր մամուլի զարգացման ներոլորտային տեսլականների բացակայության հետ։ Այնքանով, որ դրսում տեսլականները, կամ կոնկրետ քայլերը (պարզ ասած մարկետինգը) արտացոլում են իրականությունը։ Եթե gzt.ru-ն որոշել է միայն ինտերնետային տարբերակը պահել, ապա որովհետև նրա ինտերնետային կայքը չափազանց բարդ է (ոչ այն իմաստով, որ գլուխ հանել հնարավոր չէ, կայքը շատ պարզ, ոչ պարունակ, այլ պարզ է իր կառուցվածքով) բովանդակությամբ, լուրջ է հրամցվող, առաջարկվող բովանդակությամբ ու հնարավորություններով։ Ունի ընթերցողների նվազագույն կրիտիկական զանգված, որը թույլ է տալիս բիզնեսը որպես բիզնես պահել։ Նախագիծն առայժմ ինտերնետային է՝ անհատական համակարգիչներ+բջջային հեռախոսներ, սակայն դա ռուսական շուկայի սահմանափակության խնդիրն է, ոչ նախագծի։ ԱՄՆ-ում շատ ավելի հեռուն են գնացել։ Ինտերնետային+բջջային շուկային ու շուկայի առաջարկած հնարավորությունները արդեն մի քանի տարի է (ես ոլորտում եմ 2007-ից) օգտագործում են, անգամ ես եմ մի անգամ 2,50 եվրոյով հոդված գնել գերմանական Handelsblatt-ից։ Բայց ԱՄՆ-ում միանում է շուկայի շատ կարևոր մեկ հատված ևս։ Լսած կլինեք Kindle-ների ու iPad-ների մասին։ Ապագան, տպագիր մամուլի բիզնես ապագան ու խոսակցությունների հիմքն այստեղ պետք է փնտրել, չնայած փնտրել էլ պետք չէ, այն արդեն կա։
Հայաստանում ինքնա- ու ընդհանրապես գիտակցության աստիճանի բարձրացման հետ մեկտեղ «սևեռուն» մի միտք է ինձ միշտ հետապնդում. շուկան փոքր է, «լուրջ չէ կամ շատ լուրջ չէ», արդյունքում չկա պահանջարկ, հնարավորությունները փոքր են, թթվածինը քիչ, շարժվելու տեղ չկա, իսկ նեղ շուկային առաջարկ թելադրելը, այլ շուկաներ դուրս գալը, ուղեղի գորշ բջիջների շատ ավելի մեծ քանակ է պահանջում ու նեյրոնային շատ ավելի խիտ կապեր։(
Մարատ