ԲԵԹՀՈՎԵՆ, ԹԵ՞ ԳՅՈԹԵ

Հենց նոր դիտեցի Լեոնիդ Պարֆյոնովի՝ Լիստևի անվան մրցանակաբաշխության (որի առաջին դափնեկիրն էլ դարձավ նա) ժամանակ արտասանած ելույթը, որտեղ շատ բան է ասվում ռուսական իրականության ոչ այնքան պայծառ կողմերի մասին։ Ռուսաստանը, ի դեպ, շատ ավելի բռնապետական ու թշվառ երկիր է, քան թե մեր սիրելի հայրենիքը։ Պուտին-Մեդևեդև տանդեմոկրատիայի հոգատար ձեռքերում աշխարհի ամենահարուստ ու ընդարձակ երկիրն ընկել է այն աստիճան, որ կարգավիճակով հավասարվել է անցյալի բրիտանական գաղութներին։ Այլ կերպ ասած, վերածվել է հումքի մատակարարի, որը համատեղությամբ նաև կրում է զարգացած երկրների արտադրանքի սպառողական շուկայի «պատվաբեր» տիտղոսը։

ՆԺԴԵՀԸ ՉԻ ՓՐԿԻ ԱՇԽԱՐՀԸ

Օրեր առաջ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը մի քանի թթու խոսք ուղղեց նժդեհական ուսմունքի և դրա ժամանակակից կրողների հասցեին։ Հասկանալի է, նման հակահայրենասիրական պահվածքը չէր կարող մնալ անպատիժ. մի քանի նեոնժդեհական, մասնավորապես Էդիկ Շարմազանովը, անտեսելով «ինտելեկտուալ ուժերի» ակնհայտ անհավասարությունը (բոլորը, անգամ մոլի «սերժականները», կընդունեն, որ Տեր-Պետրոսյանի մտավոր կարողությունները շատ ավելի բարձր են, քան թե ՀՀԿ ողջ խմբակցության համագումարային IQ-ն), հուսահատ և անձնուրաց պայքար սկսեցին Լևոն Տեր-Պետրոսյանի մեջ կենտրոնացած ապազգային ուժերի դեմ։
Հասկանալի է, որ Նժդեի ուսմունքը նեխած ու կիսահոտած գաղափարախոսություն համարելը անգամ ամենամեծ ցանկության դեպքում անհնար է որակել ազգուրաց և հայրենադավ քայլ՝ ուղղակի ճաշակների տարբերություն է. Էդիկ Շարմազանովը, Գալուստ Սահակյանը, Ռազմիկ Զոհրաբյանը և շատ այլոք հարգում են Նժդեհին, նրա մտքերը, նրա խոսքերը, նրա բառերը, նրա բեխերը... Մի խոսքով Նժդեհից բխող ամեն ինչ։

«Ցուրտ ու մութ» տարիների լույսն ու ջերմությունը

Չեմ ուզում անդրադառնալ «ցուրտ ու մութ տարիներ» արտահայտության տարատեսակ շահարկումների քաղաքական, հայրենասիրական, բարոյական և այլևայլ մյուս կողմերին՝ անկեղծն ասած, մեծամտություն չթվա, բայց արժանապատվությունիցս ցածր եմ համարում դրանց անդրադառնալը։

Իմ ընկեր Չունգուրը

Չունգուր իհարկե իրական անուն չէ։ Անգամ մականուն կամ ծածկանուն չէ։ Ավելի շուտ՝ հավաքական մի կերպարի անուն է, որում կարծես բեկված լինեն հասարակ, ըստ էության, բարի, զգայական, կարեկցող, անգամ նվիրված լինելու ունակ մարդու ճակատագրի լարերի հնչեցրած մեղեդու բոլոր ելևէջներն ու զեղումները։
Շատերն էին գիտակցում (ես կասկած ունեմ, որ նույնիսկ ինքը՝ Չունգուրը), որ այդ մեղեդին, իհարկե, բարձր արվեստ չէ. ավելին՝ գիտեին, որ նվագախմբում քիչ-քիչ հայտնվում են ջութակներ, ալտեր, թավջութակներ, որոնց լարերն արդեն այնպիսի նոտաներ էին վերցնում, որ Չունգուրի հնարավորություններից վեր էին։ Չունգուրը սկզբից շատ էր ուրախանում՝ չէ՞ որ լարերի խորքում նա բարի ու զգայական գործիք էր։ Իր բարակ լարերը փորձում էին ամեն ձայն հանել, միայն թե նոր հնչյունները վստահորեն լցնեն նվագախմբի սենյակը, որտեղ արդեն նեղվածք էր առաջանում։ Նա անկեղծորեն ուրախանում էր նաև այն պատճառով, որ նվագախմբի դիրիժորը ինքն էր հավաքում այդ ջութակներին ու թավջութակներին ու սիրում էր նրանց, իսկ Չունգուրը նվիրված էր դիրիժորին և միշտ սիրում էր այն, ինչ նա էր սիրում։

Ժամանակները փոխվել են, ժամանակն է փոխվելու...

Այս օրերին լրանում է 16 տարին այն օրվանից, երբ մեզանից հեռացավ Մերի Քոչարը, ով 70-ական թվականներից մինչև 90-ականների սկիզբը արևելագիտության ֆակուլտետի դեկանն էր և այդ ժամանակ միացյալ արաբական և թուրքական բանասիրության ամբիոնի վարիչը։ Այս տարի ես արդեն մեկ անգամ առիթ ունեցել եմ անդրադառնալու այդ վառ անհատականությանը՝ Arevelk.info բլոգում հրապարակելով «Հերթական ոլորապտույտ, կամ քանի՞ անգամ հնարավոր է «նույն փոցխի վրա կանգնել» գրառումը (http://arevelk.info/archives/444), որը բավական աղմուկ առաջարցրեց մեր և բանասիրական ֆակուլտետներում և նույնիսկ «արժանացավ» «Ազգ» օրաթերթում հրապարակված անանուն էժանագին մի պասկվիլի։

Սնահավատության մասին

Աստվածավախ միշտ եմ եղել. այն ինքն իր հետ անկեղծ զրուցելու (անձի երկվությամբ չեմ տառապում) լավագույն հնարավորությունն է։ Ու հասկանալու, արդյոք այն ինչ անում ես կամ ուզում ես անել կամ արդեն իսկ արել ես, տեղադրվում է աստվածավախության մեջ։ Չգիտես ինչու, այն ինչ կոչում են սնահավատություն, եթե ոչ աստվածավախության, այլ հավատի հետ է կապվում. հավատում ես իրերի հաջորդականության ինչ-որ պատճառականության, որը թեև պատճառա-հետևանքային է, բայց բանականության հետ քիչ կապ ունի, խոսքը տրամաբանված բանականության մասին է, ու ամեն չհաջողված ինչը քո ոչ ճիշտ քայլերի պատճառով է։ Երևի սա չէ սնահավատության բնութագիրը, բայց սրա մասին։

Gaudeamus igitur?

Գաղտնիք չէ, որ բարձրագույն կրթական հաստատությունները պետք է լինեն երկրի սոցիալական առաջընթացը ապահովող գլխավոր ինստիտուտներից մեկը՝ ակտիվորեն մասնակցելով սոցիալական մշակույթի ձևավորման գործընթացներին։ Որպես գլխավոր (և որոշ իմաստով նախապայման հանդիսացող) գործոն այս գործառույթի իրականացման համար հանդես է գալիս ուսանողության՝ որպես ընդհանուր սոցիալական շահ ունեցող խավի կազմավորումը։

Թե ինչպե՛ս պատահեց, կամ Մարատը, DAAD-ը, Բայրոյթն ու ես

Այնպես ստացվեց, որ հայտնվել եմ Բայրոյթում, որ գտնվում է Բավարիայում, որն էլ, իր հերթին, ինչպես հայտնի է, ազատ պետություն լինելով (այդպես էլ պաշտոնապես կոչվում է՝ Freistaat Bayern, այսինքն, Բավարիայի ազատ պետություն), իր ազատությունն իրականացնում է Գերմանիայի դաշնության կազմում։ Թե ինչպե՛ս հայտնվեցի, դրանում էլ որևէ առանձնահատուկ բան կարծես չկա՝ սովորական ընթացք է մեր օրերում՝ դիմել էի DAAD անունը կրող բավականին հայտնի գերմանական կազմակերպության Հայաստանյան գրասենյակ, հայտս սահմանված ժամկետներում քննարկվել էր, որից հետո ինձ հայտնեցին, որ ես դրամաշնորհ եմ շահել (թեպետև այս հարցում՝ ես ի նկատի ունեմ հայտերի քննարկման ընթացակարգի և չափանիշների թափանցիկությունը, լուրջ վերապահումներ ունեմ, ինչի մասին «անշնորհակալաբար» (իմ բնավորության այդ հատկանիշի մասին քիչ հետո) իրենց հայտնել եմ և՛ Երևանում, և՛ այստեղ արդեն, բայց այստեղ չեմ ցանկանում դրան անդրադառնալ)։

Միթե թշնամին պիտի տձև լինի

Հենց նոր մուլտ էի նայում, ռուսական արտադրության, վերջին տարիների արտադրության՝ Князь Владимир, չորս պրոդյուսերներից երկուսը հայեր էին։ Մուլտը ոչինչ, հայկական էր, չնայած և պատմում էր Ռուսաստանի պատմության (ձևակերպման ադեկվատության մեջ վստահ չեմ) շրջադարձային պահերից մեկի մասին, որն ուղեկցվում էր դեպի քրիստոնեություն դարձով։ Հետո ինքս ինձ ջղայնացա, թե պիտի պարտադիր ռուսական մուլտ լինի, որպեսզի չորս պրոդյուսերներից երկուսը հայ լինեն։ Հայկական «խեղճ» Սասունցի Դավիթը մի քանի տարի, եթե ոչ մի ամբողջ տասնամյակ դարակներում փոշոտվում էր, «Տոբակիչների» ընտանիքն էլ հիանալի շահարկեց դա, չօգնեց, շահարկեց։

Ումն են եկեղեցիները՝ մերը, թե նրանցը

Վրաստանի, վրացահայ համայնքի, Ջավախքի, Թիֆլիսի մասին շատերն են գրել։ Անգամ մի քանի հատուկ բլոգ կա վերջիններիս խնդիրների մասին, էլ չեմ ասում բազմաթիվ հրապարակումներ լրատվամիջոցներում, զգուշավոր մեկնաբանությունները, ժամանակ առ ժամանակ հայ-վրացական դարավոր եղբայրության մասին հեռուստառեպորտաժները, ինչ-որ ձևական պաշտոնական այցերը, որոնք վերջում ոչ մի բան էլ չեն տալիս ու ՆՍՕՏՏ-երը, որոնցից և ոչ մեկը, ինչքան ես գիտեմ, դեռևս չի եղել կամ հայրապետական այց չի կատարել Ջավախք։ Բայց սրա մասին չէ, որ ուզում եմ գրել։

ԻՐԱԿԱՆ ԱՐԺԵՔՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ

Բորոդինոյի ճակատամարտը պատմության մեջ մտել է որպես իր դարաշրջանի ամենաարյունալի օրերից մեկը, երբ մի քանի ժամերի ընթացքում խաղարկվեց Նապոլեոնի ռուսական կամպանիայի անփառունակ հանգուցալուծումը։ Այդ օրը ռուսական բանակի ողջ կազմը մարտնչեց ինչպես երբեք՝ մաքրելով Աուստերլիցի և Ֆրիդլանդի խայտառակ բծերը։ Սակայն Բորոդինոյի հետ կապված կա մի դրվագ, որ իր փայլով ու վեհությամբ խամրեցնում է օրվա մնացյալ բոլոր սխրանքները։